باید به سوي سیستم‌محور کردن اداره کشور برویم

وزیر سابق امور خارجه کشورمان در بررسی مسائل روز کشور گفت:‌ باید به سوي سیستم‌محوري و برنامه‌محور کردن اداره کشور برویم و نقش افراد کمتر شود.

به گزارش خبرنگار دانشگاه باشگاه خبرنگاران، منوچهر متکی وزیر سابق امور خارجه کشورمان در نشست بررسی مسائل روز کشور که در دانشکده علوم اقتصادی و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی به سوالات دانشجویان پاسخ گفت.

متکی در پاسخ به سوالی مبنی بر کارنامه‌ هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران اظهار داشت: تقریبا 34 سال گذشته را در شرایط خاص و توام با فشارهای مختلفی که علیه جمهوری اسلامی ایران وجود داشت به فرصت‌سازی پرداختیم و گاهی اوقات مورد سوال واقع شدیم که مسیری که رفته‌ایم مسیر غلط و خواسته ناحقی بوده است. 

وی افزود: اگر کشور ژاپن هسته‌ای شد، سوالات مختلفی در این رابطه مطرح پیش آمد؛‌ ژاپن زیر سوالات فراوان و شک و شبهه قرار داشت؛ بازرسی‌ها و آمد و رفت‌ها صورت گرفت اما هیچوقت نخواستند فعالیت غنی‌سازی این کشور تعلیق شود، اما به ما فشار زیادی آوردند که باید فعالیت غنی‌سازی را لغو کنیم؛ ما راه زیادی را در این زمینه رفته‌ایم.

وزیر سابق امور خارجه تصریح کرد: اوباما در کمپین خود گفت که ایران به خانه آخر خود رسیده و این مبنی بر جمع‌بندی اشتباهی بود که به او دادند؛ آنها معتقدند با یک فشار دیگر ایران را وادار به تسلیم و سپس مذاکره می‌کنند. آمریکایی‌ها منظور از مذاکره را تسلیم می‌دانند اما ما مذاکره را در یک فضای برابر می‌فهمیم؛ مقامات کشورمان در آمریکا در بالاترین سطح گفتند که روابط را می‌خواهیم اما کدامیک از مواضع آمریکایی‌ها است که نشان‌دهنده خواست مذاکره برابر باشد، اخیرا هم که خواستار مذاکره شده‌اند، سنای آمریکا بحث تشدید تحریم‌ها را مطرح کرده است، لذا آمریکا بازی با مذاکره را مطرح می‌کند نه خود مذاکره را و اگر کسی می‌خواهد مذاکره کند باید پایبند به شرایط مذاکره باشد.

وی تصریح کرد: آمریکایی‌ها در شرایطی قرار گرفته‌اند که در داخل خودشان گفتند ایران در قصه تحریم‌ها نخواهد شکست؛ آمریکایی‌ها اگر واقعا به دنبال مذاکره هستند باید مقدمات و شرایط آنرا فراهم کنند، آنها فکر می‌کنند که هنوز عنصر فشار و زور کاربرد دارد، باید عملکرد آمریکا در ماه‌های اخیر را دید، اگر سیاست هویج و چماق و فشار ادامه یابد، چیزی دست آنها را نخواهد گرفت، بنابراین ضمن رصد میدانی اوضاع باید بدانیم که اگر آمریکایی‌ها به این نقطه رسیده‌اند به دلیل اشتباهات آنها در این عرصه است. 

متکی در پاسخ به سوالی مبنی بر مدل آرمانی جمهوری اسلامی ایران در منطقه گفت:‌ آرایش جدید منطقه، شرایط قابل قبولی دارد، البته معنایش این نیست که این کشورهای انقلاب کرده نسبت به ما ارادت و ارتباط ویژه‌ای باید داشته باشند، اما مهم این است که یک کشور از عدم خودباوری و وابستگی به خودباوری می‌رسد، لذا اصلا پذیرفتنی نیست ما بگوییم کشوری مثل مصر که شرایط خاص خود را دارد از ما حرف‌شنوی داشته باشد، اما اگر اکثریت مسلمان این کشور توانستند قانون اساسی منبعث از اسلام و باور اکثریت مردم آن جامعه را تصویب کنند این یک موفقیت است، بنابراین ارتباط ما با این بیداری اسلامی، مکانیکی نیست بلکه الهام‌بخشی است، یعنی هیچ دخالت عملی وجود نداشته و میلیون‌ها نفر در مصر و بحرین تظاهرات کرده‌اند و یک ایرانی در میان آنها نبوده است.

وزیر سابق امور خارجه در پاسخ به سوالی مبنی بر وضعیت ترکیه در منطقه اظهار داشت: ترکیه تا قبل از فضای بیداری اسلامی وضعیت خوبی را ایجاد کرده بود، حزب رفاه و توسعه اردوغان، یک دهه موفق بود و پیشرفت کرد که از آن جمله کمرنگ شدن مناسبات با اسرائیل و پررنگ شدن مناسبات منطقه‌ای و فعالیت ملت مسلمان ترکیه بود؛ اما ترکیه به یکباره ترمزش کشیده شد و این از اواسط تحولات مصر بود که از سوی آمریکا در کنار عربستان و قطر وارد یک بازی خطرناک شد. اولین گاف سیاسی اردوغان در ترکیه این بود که به مصر رفت و از مردم مصر خواست که به قانون اساسی سکولار رای بدهند، یعنی همان حرفی که از البرادعی، عمر موسی و جبهه نجات ملی مصر که مانند جبهه ملی بعد از انقلاب ایران است می‌خواهند تا اسلامیت نظام جدید را بتراشند، در همانجا مصری‌ها به اردوغان گفتند که شما چرا در مسائل داخلی ما دخالت می‌کنید، لذا سماحت جمهوری اسلامی ایران بسیار بالاتر از این قرارداد است. ما مبانی را اعلام کرده‌ایم و اگر مردم به این قانون اساسی نه می‌گفتند ما چه کاری می‌توانستیم بکنیم، بنابراین ترکیه سیاست درستی را در پيش نگرفت.

وی تصریح کرد: ما باید طرف‌هایمان را بشناسیم، همین ترکیه را باید در بعد روابط دوجانبه در نظر داشت و حتما باید وزارتخانه‌های ما روابط با ترکیه را بهبود ببخشند و نیز باید از گسترش روابط با همسایگان و کشورهای عربی منطقه حمایت کنیم. ما حتی در بحرین و عربستان سفارتخانه داریم اما کشورهایی مانند عربستان و قطر اشتباه می‌کنند که در اوضاع داخلی سوریه دخالت می‌کنند و میلیون‌ها دلار پول و سلاح می‌دهند.

متکی تاکید کرد: ما یک سرفصل روابط دوجانبه با کشورهای عربی داریم که باید در جهت مبانی خود آنرا حفظ کنیم و در گفتگوها مواضع و نظرات خود را اعمال کنیم.

وزیر سابق امور خارجه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا تخریب چهره دولت در کشور طوری که در میان ملت کمتر کسی طرفدار احمدی‌نژاد باقی مانده را صحیح می‌دانید و برای ادامه مسیر انقلاب و کشور نیاز به کدام منش و گفتمان دارید و آیا اصلا مشکل رفتن یک فرد است، گفت: هر سیاستمدار و دولتی بعد از دوران مسئولیت خود مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و مهم این است که این ارزیابی منصفانه باشد و نقاط ضعف و قوت تواما با یکدیگر مورد بررسی قرار گیرد که این خارج از اراده ما است و در دولت‌های پیشین نیز همین گونه بوده است اما نقد فرد با اهداف انتخاباتی شیوه پسندیده ای نیست. امروز کشورهایی که مسیر رو به جلویی دارند یا دارای اقتصادی‌های نوظهور و شکوفا شده هستند بحث افراد را نداشته‌اند بلکه نظامات کشورداری و برنامه‌ریزی کشور را محور قرار داده و اجماع کشور را در کلیت آن در نظر گرفته‌اند. 

وی تصریح کرد: مباحث کشور باید مانند دوران دفاع مقدس ملی شود و در آن دوران هیچ کس احساس نکرده که اوست که میدان‌داری می‌کند و همه فکر می‌کردند جنگ متعلق به خودشان است و این باور عمومی که از مسئولین باید شروع شود برنامه‌محوری و سیستم‌محوری است.

 ژاپن که اقتصاد دوم دنیا است عمر متوسط یک وزیر در کشورش یک و نیم سال است و در فاصله کوتاهی دولت تغییر می‌کند ولی سیستم کار خود را انجام می‌دهد و اصلا این طور نیست که این همه تغییرات در کشور به خاطر انتخابات انجام شود. سیستم اداری باید کار خود را انجام دهد لذا ما باید به سوي سیستم‌محور کردن و برنامه‌محور کردن اداره کشور پیش رویم و نقش افراد کمتر شود؛ در ژاپن وقتی یک وزیر می‌آمد تنها دو سه فرد جدید را با خود به وزارتخانه می‌آورد یعنی باید از ظرفیت تخصصی آن مجموعه استفاده کرد.

وزیر سابق امور خارجه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا بعد از وزارت خارجه رئیس جمهور را دیده‌اید، گفت:‌ توفیق دیدار ایشان را نداشته‌ام؛‌ درباره احمدی‌نژاد به دلیل شرایط خاصی که دارد باید در شرایطی که من و ایشان در شرایط یک شهروند معمولی قرار گرفتیم نه از باب بغض بلکه به خاطر سوالات به مسائلی مانند بحث شیرین سنگال در این رابطه پاسخ دهم.

متکی درباره مباحث انتخاباتی و نگاه خود به آن اظهار داشت: بازار پررونق هر حزب و مجمع سیاسی، انتخابات است. کار سیاسی نمودش در انتخابات نشان داده می‌شود؛ انتخابات پیش رو هم ویژگی‌های بدیعی دارد و بخشی از آن از همان منظری است که جریان‌های مختلفی وارد عرصه انتخابات شده و خود را آماده حضور می‌کنند. 

وی افزود: یک مجموعه تحت نام اصلاح‌طلبان هستند که جلسات مختلفی را برگزار کرده و در صدد رسیدن به یک تصمیم برای ورود به انتخابات هستند؛ بخشی از آنها کماکان به ادامه حرکت سال 88 معتقدند و رویکرد خاص آن دوره را مدنظر دارند و بخش دیگر مایلند در چارچوب نظام حضور داشته باشند، لذا بعد از ماجرای مجلس نهم که حضور اصلاح طلبان کمرنگ و بی‌نام و نشان بود اگر این وضعیت تداوم پیدا کند این مجموعه تقریبا مواجه با فراموشی می‌شود. در نقطه مقابل نیز دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که اصلاح‌طلبان در سال 88 امتحان خوبی ندادند و همه قواعد دموکراسی را به هم ریخته و ثابت کردند که حاضر نیستند در چارچوب قانونی حرکت کنند و بنابراین نمی‌توانند در انتخابات آینده شرکت کنند. در مجموع غلبه دیدگاه بر تفکیک بین این دو دسته اصلاح طلبان است و این که کاندیدای آنها چه شخصی است از افراد مختلفی نام برده می‌شود، اما خودشان باید به تفاهم برسند.

متکی اظهار داشت: جریان دیگر برای کاندیداتوری ریاست جمهوری متعلق به دولت و حاشیه دولت است؛ معمولا دولت‌ها احساس می‌کنند که مفید بوده‌اند و خط آنها باید تداوم پیدا کند مثلا در دوران هاشمی می‌خواستند قانون اساسی را تغییر دهند که رئیس‌جمهوری را سه دوره کنند و این پیشنهادها در سال 75 مطرح می‌شد؛ در دوران خاتمی هم این نگاه وجود داشت که افراد متعلق به آن جریان، دولت نهم را به دست بگیرند، اما هیچ‌کدام از اینها اتفاق نیافتاد و طبیعی است در مورد دولت کنونی هم این افکار وجود داشته باشد که افراد همین مجموعه کار را ادامه دهند، لذا پیش‌بینی‌هایی در مورد افراد منتصب به دولت مطرح شده است.

وزیر سابق امور خارجه تصریح کرد: جریان دیگر مسمی به اصولگرایان است که تا قبل از مجلس نهم یک مجموعه بود که در تفاهم و توافق با دولت و در مجموعه دولتی‌ها در انتخابات شورای سوم و مجلس هشتم به نوعی زیر یک چتر جمع شده بودند؛ مثلا در تهران دو سه مجموعه حول محور جبهه متحد اصولگرایان قرار گرفتند اما این موضوع در مجلس نهم متفاوت شد و اصولگرایان اقدامی کردند که دوباره همان علم جبهه متحد را راه‌اندازی کنند که بخشی را توانستند جمع کنند و بخش دیگر جمع نشد و آن جبهه پایداری بود که به همراه جبهه متحد اصولگرایان وارد انتخابات مجلس نهم شدند و در جاهایی لیست متفاوت و در جاهایی نیز لیست مشترک داشتند، لذا در انتخابات ریاست جمهوری این زاویه بین این دوجبهه کماکان باقی خواهد ماند وممکن است جبهه پایداری و جبهه متحد، کاندیداهای مختلفی داشته باشند. 

وی در پاسخ به سوالی مبنی براینکه آیا برنامه‌ای برای حضور در انتخابات دارید، گفت:‌ در بحث های کلی انتخابات الان بیشتر مکانیزم‌ها مطرح می‌شود و نه مصداق‌ها و همانطور که مقام معظم رهبری در بجنورد فرمودند نباید ورود زودهنگام انتخاباتی وجود داشته باشد مثلا در یک کار ساده اداره‌ای می‌گویند که صبر کنیم ببینیم نتیجه انتخابات چه می‌شود و این نوعی فشل شدن است که گمان می‌کنم برای کشور مفید نباشد. ان‌شاءالله بعد از دی ماه با جو انتخاباتی مواجهیم.

متکی درباره سوالی مبنی بر رابطه با آمریکا و فشارهای اقتصادی به دلیل استفاده از انرژی هسته‌ای اظهار داشت: معمولا مطرح می‌شود که ما در عرصه دیپلماسی، لجبازی و اشتباه می‌کنیم؛ به عنوان کسی که در حال حاضر هیچ مسئولیتی ندارم و البته نماینده مجلس بوده و ارتباطاتی با مردم داشته‌ام عرض می‌کنم که ناآشنا با مشکلات مردم نیستم؛ البته این اعتقاد را نداریم که اگر با آمریکا ارتباط برقرار کنیم زیر سلطه می‌رویم اما نحوه این ارتباط برقرار کردن مهم است. مقام معظم رهبری در دوران دولت هشتم در شیراز سخنرانی داشتند و گفتند که موضوع رابطه با آمریکا موضوعی نیست که بخواهیم تا ابد رابطه نداشته باشیم و اگر شرایط آن فراهم شود می‌توانیم این کار را انجام دهیم و در جایی دیگر فرمودند اگر مذاکره در چارچوب قابل پذیرش باشد من اولین کسی هستم که این مذاکره را توصیه می‌کنم.

وی افزود: حدود 30 سال است که در کار روابط خارجی هستم و ما با افراد همه قاره‌ها مذاکره داشته‌ایم و هیچ مذاکره‌ای با وزیر خارجه‌ای نداشته‌ایم الا اینکه در بیان مواضع بر طرف مقابل تفوق داشتیم که براساس منطق انقلاب اسلامی بوده است، اما با زبانی که هیچ‌وقت طرف مقابل ناراحت نمی‌شد و تقریبا بالاتفاق اروپایی‌ها خواستار مذاکره بودند. من دیپلمات هستم و باید مبانی و اصول کشور را مدنظر داشته باشیم؛‌ منافع پایدار را مبانی و اصول مشخص می‌کند، مثلا در بحران اقتصادی جهان برخی از وزرای خارجه کشورهای حاشيه خلیج فارس می‌گفتند که میلیاردها دلار سپرده ما در آمریکا را آمریکایی‌ها به ما اجازه ندادند که خارج کنیم، یعنی برای خود هم نمی‌توانستند تصمیم‌سازی کنند و هیچ حرفی بالای اراده آمریکا نمی‌توانستند داشته باشند. 

وزیر سابق امور خارجه گفت: ما در رابطه با آمریکا باید از فرصت‌ها استفاده کنیم. در دو جا فرصت پیش آمد که مذاکره کنیم یکی در دوره بوش که آمریکایی‌ها خواستند در مورد عراق مذاکره کنیم اما نگاه آنها متکبرانه بود، ما نامه‌های آنها را گردش کار کردیم، نامه‌های آنها پذیرفته شد و با آمریکایی‌ها در این زمینه مذاکره کردیم که مثمرثمر بود و آنها نفع بردند، در سه دور مذاکره ما به آنها گفتیم که چرا در عراق موفق نشده و نخواهند شد. پس از آن بود که سربازان خود را از داخل خیابان‌ها به پادگان‌ها بردند. مرتبه بعدی موقعی بود که اوباما می‌خواست در فضای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از این فضا استفاده کند و اعلام کرد سربازان آمریکایی را از عراق خارج می‌کند.

متکی افزود: در مناظره تلویزیونی یکی از افراد از من پرسید که چرا امکان مذاکره درباره ایران را با آمریکا فراهم نمی‌کنیم که من پاسخ دادم ما از طریق رئیس جمهور برزیل پیغامی را از طرف اوباما دريافت کرديم مبنی بر اینکه 20 درصد غنی‌سازی را برای تهران فراهم می‌کنیم و من نامه‌اش را به مقام معظم رهبری و رئیس جمهور نشان دادم و بحث شد و پاسخ اوباما را فرستادیم و در 5 دور رفت و برگشت وزرای خارجه ایران، برزیل و ترکیه در نهایت در تهران بیانیه‌ای امضا شد؛ یعنی قبول کردیم که تبادل سوخت برای کمک به بحث هسته‌ای انجام شود. من نامه اوباما را دیدم که نوشته بود تضمین می‌کند که اگر غنی سازی 3.5 درصد را ایرانی‌ها متوقف کنند سوخت 20درصد رادیو اکتیو را می‌دهند و او فکر نمی‌کرد ما این موضوع را قبول کنیم؛ اینکه چرا سه روز بعد اوباما به شورای امنیت رفت و قطعنامه آبکی علیه ما به تصویب رساند بدین علت بود که اوباما هم به اندازه بوش نتوانست تصمیم‌گیری کند زیرا کس دیگری در پشت پرده آنها را هدایت می‌کند، لذا آمریکایی‌ها به این علت به نتیجه نرسیدند که در یک فضای برابر مذاکره کنند زیرا فکر می‌کنند اگر یک مقدار فشار را بیشتر کنند ما تسلیم می‌شویم، بنابراین ما از مذاکره نمی‌هراسیم و ایرانی‌ها خوب بلدند که مذاکره کنند اما این بخش مذاکره نباید ابزار تبلیغاتی شود. 

متکی گفت: هیچکدام از مقامات کشور نگفتند که در بحث هسته‌ای می‌خواهیم آمریکا را نابود کنیم؛‌ شخص مقام معظم رهبری درباره تعلیق هسته‌ای در دوران دولت هشتم فرمودند که اگر ما تعلیق بیش از 2 سال را نمی‌پذیرفتیم نسل‌های آینده اعتراض می‌کردند لذا من فکر می‌کنم مرکزیت هوشمندی مدیریت کار را در دست دارد که درآن افراط و تفریط نیست و فکر می‌کنم یکی دو سال دیگر آمریکایی‌ها به این نتیجه برسند که با ایران مذاکره کنند.

وزیر سابق امور خارجه درپاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا درباره تفوق‌های دیپلماتیک در دوران خود بزرگنمایی می‌کنید، اظهار داشت: من واقعیت‌ها را گفتم و استدلال نکردم آمریکا در افغانستان و عراق مواجه شد، در آمریکا جیمز بیکر و بیل همیلتون از جمهوری‌خواهان و دموکرات مامور شدند بروند به عراق و ببینند که چرا پیروز نشدند آنها به دنبال راهکار نجات در آنجا بودند و بحث مذاکره با ایران را مطرح کردند و بعد هم آمریکایی‌ها از عراق رفتند و به هیچ‌کدام از اهداف خود نرسیدند، در افغانستان هم به دنبال این بودند دولتی متحد آمریکا و مخالف ایران بوجود بیاورند. ما آمریکا را از رسیدن به چنین هدفی بازداشتیم بدون اینکه دخالت کنیم، در عراق نیز آمریکایی‌ها تمام توان خود را گذاشتند که گروه العراقیه را به قدرت برسانند و در همانجا دولتی متحد آمریکا و مخالف ایران روی کار بیاورند و این به ضرر ما بود، لذا در عراق و افغانستان نگذاشتیم که آمریکا به اهداف خود برسد، اکنون آمريکا می‌خواهد در سوریه ضرب شستی به ما نشان دهد که بعد از دو سال و این همه دخالت آشکار در سوریه به دنبال این قضیه است، در فلسطین نیز می‌بینیم آمریکایی‌ها به دنبال چینش خاص خود هستند اما آمریکا از ده‌ها هزار کیلومتر آن‌طرف تر می‌گوید خاورمیانه امنیت ملی اوست؛ بنابراین ما که در این منطقه زندگی می‌کنیم امنیت ملی ما در خاورمیانه نیست؟ لذا رهبری به درستی می‌گوید که مسئله فلسطین، مسئله امنیت ملی ما است. 

متکی در پایان خاطرنشان کرد: ما در مقوله هسته‌ای منطقی و در چارچوب حرکت کرده‌ایم تا به فرصت‌های تفاهمی برسیم و هرگز به دنبال تحریم نبودیم اما عبور از دوره‌ای که به ما می‌گفتند حق داشتن دو عدد سانتریفیوژ هم ندارید تا دستیابی به غنی‌سازی 20 درصد علی‌رغم همه بازی‌های آنها یک موفقیت بزرگ برای جمهوری اسلامی ایران است.