سفرنامه 14 روزه آمریکا 1388- قسمت ششم

ساعت 15:30 به اتفاق وزير خارجه مصر و سفير كوبا (در غياب وزير) به عنوان تروئيكاي NAM با سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه ديدار كرديم.

تروئیکای جنبش عدم تعهد تقریبا از دوره ریاست مالزی بر جنبش نامی با مسمی شد. در سال 1384 با ابتکار وزارت امور خارجه کشورمان در دولت نهم، نخستین نشست تروئیکا در یک کشور عضو برگزار شد. وزرای امور خارجه مالزی، آفریقای جنوبی و کوبا روسای وقت، قبل و بعد جنبش به دعوت اینجانب در تهران جمع شدند و بیانیه ای قوی در حمایت از فعالیت های صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران صادر کردند. چگونگی این نشست و تکرار آن در افریقای جنوبی با حضور اینجانب و ورود جدی اجلاس های عدم تعهد در حمایت از مواضع کشورمان در بحث هسته نیازمند گزارش مفصل دیگری است. با توجه به تصویب ریاست جمهوری اسلامی ایران بر جنبش غیر متعهد ها در نشست سران جنبش در شرم الشیخ مصر در تیر ماه گذشته برای سال 1391 به مدت 3 سال، عملا ایران از دو ماه پیش و به مدت 9 سال عضو تروئیکای جنبش خواهد بود.

این ملاقات باهدف جلب همکاری روسیه با مواضع جنبش به عنوان بزرگترین تشکل سیاسی بین المللی جهان بعد از سازمان ملل متحد اتخاذ گردید. سه موضوع در دستور كار بود :

1- تحولات خاورميانه و فلسطين

2- موضوع خلع‌سلاح و همكاري روسيه با اعضاي NAM

3- همکاری روسیه با مواضع جنبش در شورای امنیت

موضوع اول را احمد ابولغيط، وزير خارجه مصر و موضوع دوم را نماینده كوبا مطرح كرد. موضوع همكاري در شوراي امنيت توسط اينجانب در 10 محور بشرح ذیل بیان شد:

1- تطابق و تحقق اهداف و اصول منشور ملل متحد

2- تخلفات شوراي امنيت در اقدامات غير قانوني، غيرضروري و غيرعادلانه

3- برنامه صلح‌آميز انرژي هسته‌اي ايران

4- ناديده گرفتن ملت فلسطين از حق غيرقابل انكار داشتن سرزمين خویش

5- اصلاح ساختار شوراي امنيت و نقش ضعیف نمايندگي كشورهاي در حال توسعه در آن

6- تفوق شوراي امنيت بر سازمان هاي بين‌المللی

7- تقويت نقش و جايگاه مجمع عمومي

8- بحث وتو

9- حقوق بين‌الملل

10- انتظارات جنبش عدم تعهد

وزير خارجه روسيه در پايان هر بحث ديدگاه روسيه را مطرح مي‌كرد و در مورد موضوع‌هاي مطرح شده توسط اينجانب گفت: بايد اين محورها را در دستور گفت‌وگوها قرار دهيم. در بحث خلع‌سلاح كه توسط سفير كوبا مطرح شد، لاوروف به موضوع سپر موشكي اشاره كرد و گفت سيستم قبلي تمام‌ بخش اروپايي روسيه را مي‌توانست مانيتور كند ولی اكنون قرار شد روي سيستم موبايل كار شود.

ملاقات خوبي بود و براي ايران كه نخستين بار عضو تروئيكاي NAM شده است، تجربه جديد و ارزشمندي است. خوشبختانه استراتژی ما در وزارت امور خارجه برای ارتقای جایگاه و تاثیر گذاری جمهوری اسلامی در جنبش غیر متعهدها در حال تحقق است. با تصویب ریاست ایران قالب های لازم برای نقش آفرینی کاملا فراهم گردیده است. اکنون باید با طراحی های مناسب محتوایی از طریق کارشناسان ورزیده و اخذ دیدگاه های صاحبنظران نقشه راه مناسب در دو فاز زمانی

1- از هم اکنون تا تابستان 1391

2- از آغاز ریاست ایران (1391) بمدت سه سال

تدوین و اجرایی گردد.

ساعت 5 بعد از ظهر جلسه مشترك با اتحاديه اروپا برگزار شد. وزراي خارجه مصر كوبا و ايران از سوي جنبش عدم تعهد و وزراي خارجه سوئد، اسپانيا، رئيس كميسيون سياست خارجي اتحاديه و نماينده شوراي وزيران خانم فريرو بودند.

اين دومين جلسه NAM و EU بود و نخستين آن به ابتكار كوبا در دوره رياستش در سال گذشته انجام شد. نشست بسته و فاقد پوشش خبري بود. سه حوزه اصلي براي بحث‌ها در نظر گرفته شده كه همانند جلسه قبلي طرفين به طرح ديدگاه‌هاي خود مي‌پردازند. ماهيت نشست برای هماهنگي است و نه امور محتوايي. يك اقدام نمادين براي بيان نظرات جمعي است پيرامون موضوعاتي كه از قبل توافق شده است. قرار نيست از اين گفت‌وگوها توافق خاصي ايجاد شود. البته در نگاه دیپلماتیک، این یک شروع خردمندانه و برنامه ای برای تحقق اهداف مورد نظر می باشد. در غیر این صورت صرفا جنبه نمایشی پیدا می کند.

وزیر امور خارجه مصر ديدگاه‌هاي جنبش در قبال خاورميانه و برخي بحران‌هاي بين‌المللي نظير بحران مالي، پولی جهانی، امنيت غذايي و بحران سودان را طرح كرد. كوبا به بيان نظرات جنبش در قبال مسائل مطروحه از سوي اتحاديه با عناويني همچون مسئوليت حمايت، مذاكرات انسجام نظام ملل متحد و حقوق بشر پرداخت.

اينجانب نیز بحث مربوط به خلع‌سلاح را در هفت محور و بحث مربوط به تغييرات آب و هوايي را در پنج محور مطرح كردم.

ديدگاه‌هاي جنبش در بحث خلع سلاح:

1- رويكرد چندجانبه‌گرايي به عنوان رويكرد پايدار

2- خلع‌سلاح هسته‌اي

3- تضمين امنيتي در عدم استفاده از سلاح هسته‌اي دارندگان.

4- كنفرانس خلع سلاح

5- بازنگري كنفرانس NPT

6- خاورميانه، منطقه عاري از سلاح‌هاي هسته‌اي

7- حق استفاده از انرژي صلح‌آميز هسته‌اي

ديدگاه‌هاي جنبش در بحث تغيير آب و هوا:

1- چالش جدي در تخريب زيرساخت‌هاي حياتي اجتماعي – اقتصادي

2- تعهد كشورهاي پيشرفته به كنوانسيون و برنامه عمل مصوب سران کیوتو

3- تعهد كشورهاي پيشرفته در چهار زمينه مهم برنامه عمل مصوب نشست بالی(اندونزی)

4- سرمايه‌گذاري در مديريت جنگل ها براي 10 ميليون شغل

5- تعهدات تكنيكي، تكنولوژيكي و مالي.

استقبال و مشارکت نمایندگان اتحادیه در بحث ها مثبت و سازنده بود.

در پايان جلسه معاون سولانا بصورت خصوصی درباره اهميت نتیجه بخش بودن گفت‌وگوهاي اول نوامبر (1+5) صحبت كرد. گفتم موافقم، توجه به بسته پیشنهادی ما داشته باشيد.

در اواخر جلسه پيام دادند كه مصاحبه مطبوعاتي رئيس‌جمهور طولاني شده و وزير خارجه عمان منتظر ملاقات با ايشان است و لازم است كه خود را برسانم. بعد از پايان جلسه، ساعت 18:05 راهي هتل شدم. حدود 40 دقيقه با آقاي بن علوي صحبت كرديم تا رئيس‌جمهور كه بعد از مصاحبه مطبوعاتي طولاني و دیدار با آقاي بوتفلیقه رئيس‌جمهور الجزاير كه به هتل آمده بود، به جمع ما پيوست.

آقاي بن علوي موضوعات مطروحه در جلسات اين روزها، ازجمله موضوع هسته‌اي ایران را بیان کرد و گفت: به اعتقاد ما، بايد به بسته پيشنهادي ايران توجه شود. وی ادامه داد: در جلسه امروز با 1+5 به اصرار ميلي بند، وزیر امور خارجه انگلیس مطالبي كلي گفتم كه ما هيچ اظهارنظري در مورد كار شما با ايران نكرده و نظري در مورد بيانيه نمي‌دهيم. يك بار هم در رياض خواستند شوراي همكاري(خلیج فارس) بحث هسته‌اي ايران را دنبال كند که با مخالفت ما منتفي شد.

همچنين به سفر خوب اخیر پادشاه عمان به تهران اشاره شد. عمان در تمامی سال های بعد از پیروزی انقلاب سعی بر حفظ روابط خوب خود با تهران داشت. آقای کاظم پور از همکاران با سابقه وزارتخانه که قبل از اینجانب در توکیو سفیر بود جمله معروفی در مورد ژاپن داشت. او می گفت: ژاپن در صف دوستان ایران علاقمند است در ردیف های نخست جا بگیرد و اگر مجبور به حضور در صف مخالفین ایران شود در انتهای صف می ایستد.این مثال در مورد عمان صادق است.

بعد از نماز به جلسه ديدار نخبگان سياسي آمريكا با آقای رئيس‌جمهور رفتيم. حدود 44 نفر اظهارنظر و سؤال كردند. سؤالات عمدتا حول مسائل هسته‌اي، روابط با آمريكا، باز داشت‌ سه آمريكايي در ايران، بحران اقتصادي، خاورميانه و اسرائيل، حوادث بعد از انتخابات، ديپلماسي عمومي كشور و... دور مي‌زد كه با شروع پاسخگويي آقاي رئيس‌جمهور به دليل قرار قبلي از جلسه خارج شدم.

ساعت 9:15 شب در هتل محل اقامت آقاي عبدالله سامبي رئیس جمهور کومور با او ملاقات كردم. رئيس‌جمهور كومور گفت در ماه نوامبر انتخابات مجلس را داريم و چنانچه موفق به كسب اكثريت شويم، مجلس جديد مي‌تواند زمان انتخابات رياست‌جمهوری را يك تا سه سال به تعويق بيندازد و اين براي برنامه‌هاي ما خوب است. وي تعداد نمايندگان را در سطح ملي 23 نفر (پارلمان مركزي) و در سطح پارلمان‌هاي محلي (جزاير سه‌گانه) در مجموع 68 نفر اعلام كرد كه تصميم نهایی را مي‌گيرند. آقاي سامبي اين انتخابات را مهم خواند.

آقای سامبی بخشی از دوران تحصیل طلبگی خود را در حوزه علمیه قم گذرانده است. وی مدتی نیز در عربستان بود. در انتخابات ریاست جمهوری سال 1385 پیروز شد. یکسال بعد فرماندار یکی از جزایر سه گانه کومور به مخالفت با دولت مرکزی برخاست. در آن زمان تانزانیا ریاست اتحادیه آفریقا را برعهده داشت. آقای سامبی توانست رئیس جمهور تانزانیا را به حمایت از دولت مرکزی برای توقف اقدامات آشوبگرانه در آن جزیره متقاعد کند. دیپلماسی جمهوری اسلامی نیز کمک به بازگشت آرامش به این کشور کوچک بود. دولت سامبی توانست با عملیاتی محدود آن جزیره را تحت فرمان مرکز قرار دهد. عربستان و وهابیون با فشار بر آقای سامبی تلاش می کنند کومور را از نزدیکی به ایران بر حذر دارند.

پس از گفتگو با رئیس جمهور کومور، هماهنگي‌هاي لازم با وزير خارجه اش جهت شركت رئيس‌جمهور و هيأت همراه در اجلاس مشترک سران اتحاديه آفريقا، آمريكاي جنوبي در كاراكاس(ونزوئلا) به عمل آمد. این اقدام در راستای در خواست آقای چاوز صورت پذیرفت. در کمک به ونزوئلا برای برگزاری اجلاس موفق سران کشورهای آمریکای لاتین با اتحادیه آفریقا دو هدف دنبال می شد:

1- خنثی کردن شیطنت امارات متحده در نشست اتحادیه عرب با آمریکای لاتین با طرح اختلاف خویش با ایران. موضع ونزوئلا در آن نشست خوب بود و برخی نیز بعدا تصحیح موضع کردند.

2- ايران و ونزوئلا توافق کردند مشتركا در آفريقا كار كنند.

ساعت 10 شب به هتل بازگشتم. با توجه به اينكه ظهر مجال استراحتي نشده بود، به دلیل خستگي دقایقی بعد به خواب رفتم.

بعد از اذان و نماز صبح به نگارش اين سطور پرداختم. حداقل يك ساعت در روز بايد به اين امر اختصاص يابد. اگر لطف خدا يار باشد، مجموعه خوبي خواهد شد. ثبت رخداد ها در زندگي كاري روزانه یا خاطرات مسئولین به ویژه با ملاحظاتی که افزوده می شود، حتی با حذف مطالبی که بنا به مصالحی نباید چاپ شود، برای آیندگان مفید خواهد بود. اين نقصيه (عدم ثبت خاطرات کاری) نوعا در ديپلمات‌ها و مسئولین جز مواردي معدود و کاملا استثنائی وجود دارد.

در دوره مدیریت آقای دکتر خرازی مقرر شد سفرا در بازگشت از ماموریت به مدت حداقل دوماه در دفتر مطالعات زیر عنوان «ناگفته های دوره ماموریت» گزارش جامعی را تهیه کنند که تصمیم شایسته ای بود و در مواردی هم انجام شد، ولی به دلیل عدم اتصال این گزارش به منبع اصلی یعنی همان روز نوشت ها نوعا در کلیات خلاصه می شد.در دولت نهم اقدام وزير مسكن و شهرسازي آقاي مهندس سعيدي‌كيا كه بسیار دقیق در حال ضبط مكتوب رويدادها بود، توجه و تحسین همکاران را جلب می كرد.

آقاي فرحي از پاريس زنگ زد. برخي كارهای مقرر را که پيگیري ‌كرده بود گزارش داد. با آقاي ميرابوطالبي (سفیر ایران در فرانسه) احوالپرسی شد. وی گفت در ميانه دو طرف به مشت خوردن مشغوليم. گفتم جنابعالي بايد بزنيد! منظور او از دو طرف، وزارت امور خارجه فرانسه و دفتر سیاسی رئیس جمهور (سارکوزی) در نحوه تعامل با سفارت در روابط با ایران بود. قرار شد در صورتي كه ميسر شد با كوشنر (وزیر امور خارجه فرانسه) که درخواست ملاقات داشت ديدار نمايم.

ساعت 9:15 با علی تريكي رئيس مجمع عمومی سازمان ملل متحد ( از لیبی) ملاقات داشتم كه به دلیل عدم حضور او در جلسه سخنراني آقاي احمدي‌نژاد،لغو کردم.

ساعت 9:30 ملاقات با وزير خارجه اتريش انجام شد. ملاقات خوبي بود. حدود يك ساعت طول كشيد. كمتر از يك سال از انتصابش مي‌گذشت. برخلاف وزير قبلي براي روابط و گفت‌وگو تمایل جدی نشان می داد. از انتخابات و پيامدهاي آن، دادگاه‌هاي دسته جمعي، روابط با اوباما و توصيه به گرفتن دست او، مذاكرات اول اكتبر(1+5)، بهبود مناسبات اروپا و ايران، نگراني از نطق رئيس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل سخن گفت.

متقابلا از سوابق روابط خود با اتريش از زمان مديركلي اروپاي غربي و معاونت امور بین الملل در سال های 1368 تا 1371، هماهنگي خوب موجود با اتريش در تنظیم روابط با اروپا و تبادل نظر در مورد قطعنامه‌هاي تکراری حقوق بشری گروه غرب علیه ایران و ارتباط مثبت و سازنده با وزير خارجه وقت اتریش، آقاي موك و صدر اعظم آقای کورت والدهایم همراه با ابراز تاسف از حاكميت نوعي ركود بر روابط دو كشور طي سال‌هاي بعد از آن سخن گفتم و به موارد مطروحه از سوي او تقريبا به طور مفصل پاسخ دادم. با علاقه گوش مي‌كرد.

گفتم ما هم از برخي اقدام‌هاي شما نگرانيم. يك نماينده مجلس و عضو حزب حاکم تنها به دليل اينكه مطلبي در مورد هولوكاست گفته است از حزب اخراج و مصونيت نمايندگي او لغو مي‌شود يا مي‌گوييد رئيس‌جمهور در نطق خود گفته است اقليتي بر همه امورات جهان مسلط شده اند! چه دنياي دموكراتيكي ايجاد كرده ايم كه در آن رئيس يك كشور نبايد ديدگاه‌هاي خود را بيان كند، آن هم در سازمان ملل! در مورد انتخابات، دخالت‌ برخي كشورهاي اروپايي و استاندارد دوگانه غرب در مقوله دموكراسي و تقسیم آن به درجه یک و درجه دو و همچنین درباره گفت‌وگوهاي هسته‌اي اول اكتبر توضيح داده شد. از اینگونه گفت‌وگوها استقبال و بر تداوم آن تأكيد كرد.

ساعت 10:15 در ملاقات نخست‌وزير سري‌لانكا با آقاي رئيس‌جمهور شركت كردم. وزير خارجه سريلانكا و اينجانب گزارشی از نشست وزراي گروه 15 و نيز تصويب سري‌لانكا به عنوان رئيس بعدي گروه و اينكه جلسه سران براي انتقال اين رياست در تهران و در تاريخ مورد توافق برگزار خواهد شد، ارائه داديم.

نخست وزیر سري‌لانكا با توجه به عملیات پاکسازی مناطقی که در اشغال گروه های تروریستی تامیل در آن کشور بود، از جمهوری اسلامی برای عملیات مین روبی مناطق آزاد شده درخواست کمک نمود كه رئيس‌جمهور گفتند معاون وزير دفاع سری لانکا که در جلسه حاضر بود با اينجانب بعدا گفت‌وگو نمايد.

ساعت 11 با وزير خارجه قزاقستان ملاقات كردم. كمتر از يك ماه بود كه به این سمت انتخاب شده بود. او سومين وزير خارجه قزاقستان در چهار سال گذشته است.

آقاي توكايف كه در آغاز كار دولت حدود 18 ماه با يكديگر كار كرديم، شخصيت برجسته، محترم و بسيار مثبتي در روابط بود. در دوره او فضاي خيلي خوبي بر مناسبات فيمابين حاکم شد. از دیپلماسی خوب و سازنده ای در تنظیم روابط غرب و روسیه با قزاقستان برخوردار بود. منابع قابل توجه انرژی، اراضی حاصل خیز کشاورزی، دارا بودن بیش از 30 درصد ساحل دریای خزر، تمرکز بخش قابل توجهی از فعالیت های هسته ای و هوا فضای اتحاد جماهیر شوروی سابق در قزاقستان، همجواری با چین و روسیه و بالاخره سرزمینی پهناور باجمعیتی کم بیشترین عوامل برای تحریک و ترغیب غرب به عنوان یک رقیب جدی روسیه و چین برای جذب قزاقستان بسوی خود با امتیاز دادن های قابل توجه بود که نیاز به بحث مفصلی دارد.

بعد از آقای توکایف که در مسئولیت ریاست مجلس سنا قرار گرفت، رئيس سازمان امنيت قزاقستان وزير خارجه شد كه با وجود سفرهاي متقابل رؤساي‌جمهور دو كشور و برخي رفت‌وآمدهاي ديگر شخصا در تعاملات و پيگيري مسائل جدي نبود و عمدتا سفير قبلي قزاقستان كه اينك در بروكسل است، نقش مؤثري داشت. او اكنون به عنوان دبير شوراي امنيت كشورش منصوب شده است. وزير خارجه جديد قزاقستان كه در كشورهاي تركيه، انگليس و آمريكا سفير بوده، از تماس تلفني و تبريك اينجانب تشكر و براي گسترش همكاري‌هاي اقتصادي، بانكي و نيز در سازمان‌هاي بين‌المللي اعلام آمادگي كرد. وي با اشاره به سياست خلع سلاح آقای نظر بايف (رئیس جمهور) و اعلام 29 آگوست به عنوان روز خلع سلاح هسته‌اي و تصميم تاريخي او در جمع كردن تجهيزات هسته‌اي قزاقستان به عنوان نخستين كشور اسلامي كه مورد توجه جهانيان قرار گرفت، خواستار حمايت ايران از ابتكار آقاي نظر بايف شد.

با اشاره به همكاري‌هاي فيمابين متقابلا اعلام آمادگي كردم كه به ويژه در حوزه‌هاي اقتصادي و پيگيري پروژه‌هاي خط لوله انتقال نفت، سواپ گندم، حوزه‌هاي مختلف انرژي ازجمله پتروشيمي همكاري كنيم و با اشاره به مسئوليت رياست كميسيون مشترك علاوه بر وزارت خارجه خواستار همراني و مساعدت او شدم.

در بحث هسته‌اي و خلع سلاح آن از ابتكارات آقاي نظر بايف تقدير كرديم و گفتم انتظار می رفت با اقدام ايشان در جمع‌آوري تجهيزات سلاح هسته‌اي قزاقستان ديگران به‌ويژه قدرت‌هاي دارنده سلاح هسته‌اي نيز نسبت به خلع‌سلاح اقدام كنند. اضافه كردم كه جمهوري اسلامي ايران آمادگي دارد با كمك قزاقستان و ديگر كشورهاي همراه نسبت به تصويب قطعنامه در تدوين كنوانسيون جامع خلع‌سلاح هسته‌اي در جهان اقدام كند و تدوين كنوانسيون‌هاي شيميايي را در اوايل دهه 90 در ژنو كه جمهوري اسلامي نقش برجسته‌اي در آن داشت را به عنوان نمونه مثال زدم و اينكه برجسته‌ترين بخش اين كنوانسيون از بين بردن همه سلاح‌هاي شيميايي تا سال 2012 است.

در پايان ديدار مجددا از برگزاري جلسه چهارجانبه در اكتائو كه شبهات و زحمات زيادي براي ما ايجاد كرد، گله و ابراز اميدواري كردم كه شاهد تکرار آن نباشيم. ملاقات در فضاي خوبي تشكيل و او را نسبتا مسلط در كارش ديدم. برای سفر به کشورش دعوت كرد كه پذيرفتم.